Pokrywa lodowa mórz i oceanów - jej zmiany i wpływ na klimat

 

 

Terminologia lodów morskich - Anna Styszyńska

Przedstawiana terminologia lodowa opracowana została na podstawie międzynarodowej terminologii lodowej wydanej przez WMO (WMO Sea-ice Nomenclature - WMO/OMM/BMO - No. 259,1970-2014; Suppl. AARI - 2019) uzupełnionej o terminy stosowane w biuletynach lodowych przez służby lodowe poszczególnych państw, przede wszystkim Kanady - Manual of Standard procedures for Observing and Reporting Ice Conditions, MANICE, 1989 i 2005) i Polski (Terminologia lodów morskich WMO, 1981). Poszczególne terminy i definicje podano z zachowaniem oryginalnego indeksu tematycznego WMO. Przy opisie terminów używanych przez służby lodowe poszczególnych państw, a niewystępujących w nomenklaturze WMO, indeks tematyczny podano kursywą. Terminy i definicje uszeregowane według porządku tematycznego stosowanego przez WMO.

WMO Sea-Ice Nomenclature
WMO- No. 259, 2014
Adres: https://library.wmo.int/index.php?lvl=notice_display&id=6772#.X9TJebiDHTQ
Adres: https://www.jcomm.info/index.php?option=com_oe&task=viewDocumentRecord&docID=14598
volume 1 – Terminology and Codes, Volume II – Illustrated Glossary and III – International System of Sea-Ice Symbols
(5th Session of JCOMM Expert Team on Sea Ice)
wersja elektroniczna (AARI, 1970-2019): http://www.aari.ru/resources/nomen/

MANICE - Manual of Standard procedures for Observing and Reporting Ice Conditions
Adres: https://www.canada.ca/en/environment-climate-change/services/weather-manuals-documentation/manice-manual-of-ice.html
Adres: https://globalcryospherewatch.org/bestpractices/docs/MANICE_2005.pdf

 

Terminologia lodów morskich - Sea Ice Nomenclature

 1. Lód pływający
 2. Stadia rozwojowe lodu morskiego
 3. Formy lodu stałego (nieruchomego)
 4. Formy występowania lodu pływającego
 5. Procesy towarzyszące ruchom lodu
 6. Procesy deformacji lodu
 7. Otwory w lodzie, obszary wody wśród lodów
 8. Cechy charakterystyczne powierzchni lodu
 9. Stadia topnienia
10. Lód pochodzenia lądowego
11. Oznaki lodu i wody na niebie i w powietrzu
12. Terminy dotyczące żeglugi nawodnej
13. Terminy dotyczące żeglugi podwodnej


1.  LÓD PŁYWAJĄCY - FLOATING ICE - lód o dowolnej postaci pływający w wodzie. Podstawowymi jego rodzajami są: lód morski, lód jeziorny i lód rzeczny - powstające w wyniku zamarzania powierzchniowej warstwy wody oraz lód lodowcowy (lód pochodzenia lądowego) powstały na lądzie lub pochodzący z lodowca szelfowego.

1.1.  Lód morski - Sea ice - lód w dowolnej postaci spotykany na morzu, który powstał w wyniku zamarzania wody morskiej.

1.1.1.  Lód stały - Fast ice - patrz 3.1 - lód morski, który tworzy się i pozostaje nieruchomo wzdłuż wybrzeża gdzie jest przytwierdzony do brzegu, ściany lodowej lub bariery lodowej albo też znajduje się między płyciznami albo osiadłymi na mieliźnie górami lodowymi. Podczas zmian stanu wody podlega wahaniom pionowym. Stały lód może powstawać podczas zamarzania wody morskiej na miejscu bądź też w wyniku przymarzania do brzegu kry dowolnego wieku; może rozciągać się od brzegu na odległość od kilku metrów do kilkuset kilometrów. Jego wiek może przekraczać jeden rok i wówczas stosuje się odpowiednio określenie - lód stary, dwuletni lub wieloletni. Jeżeli lód ten wystaje więcej niż 2 m nad powierzchnię wody nazywa się go lodem szelfowym.

1.1.2.  Lód dryfujący (kra, pak lodowy) - Drift ice / Pack ice - ogólny termin służący do określenia dowolnego obszaru pokrytego lodem morskim, innym niż lód stały; niezależnie od jego formy i sposobu rozmieszczenia na powierzchni wody.

Uwaga:
1.  Słowo "kra" używane jest w znaczeniu liczby mnogiej. Zależnie od przekazywanej treści można posługiwać się liczbą mnogą - kry lub zwrotem "obszar kry";
2.  Zazwyczaj gdy zwartość lodu nie przekracza 6/10 stosuje się termin lód dryfujący (Drift Ice), a gdy zwartość lodu wynosi 7/10 lub więcej - termin pak lodowy lub lód pakowy (Pack Ice). W przeszłości termin pak lodowy lub lód pakowy stosowano niezależnie od jego zwartości.

1.2.  Lód pochodzenia lądowego - Ice of Land Origin - lód słodkowodny powstały na lądzie lub pochodzący z lodowca szelfowego i pływający w wodzie. Terminem tym określa się także lód wyrzucony na plażę lub osiadły na mieliźnie.

1.3.  Lód jeziorny - Lake ice - lód słodkowodny, powstały na jeziorze, niezależnie od miejsca jego zaobserwowania.

1.4.  Lód rzeczny - River ice - lód słodkowodny, powstały na rzece, niezależnie od miejsca jego zaobserwowania.

Uwaga: Według praktyki Kanadyjskiej Służby Lodowej, na Drodze Św. Wawrzyńca stosuje się w odniesieniu do lodu występującego powyżej śluzy Św. Lamberta terminologię lodu jeziornego, a w przypadku lodu występującego poniżej tej śluzy - terminologię lodu morskiego.

2.  STADIA ROZWOJOWE LODU MORSKIEGO - STAGES OF DEVELOPMENT OF SEA ICE

2.1.  Początkowe postacie lodu - New Ice - ogólny termin służący do określenia świeżo powstałego lodu, obejmujący zawiesinę kryształków lodu, lepę lodową, lepę śnieżną i śryż. Postacie te składają się z kryształków lodu, które są tylko słabo zmarznięte ze sobą lub w ogóle nie są zmarznięte i posiadają określony kształt tylko wtedy, kiedy unoszą się w wodzie.

2.1.1.  Zawiesina kryształków lodu - Frazil ice - delikatne igiełki lub blaszki lodu unoszące się w wodzie.

2.1.2.  Lepa lodowa - Grease ice - następujące bezpośrednio po fazie zawiesiny kryształków lodu dalsze stadium zamarzania wody, występuje wtedy gdy kryształki zaczynają się łączyć i tworzą na powierzchni zawiesistą masę. Lepa lodowa słabo odbija światło i nadaje morzu matowy wygląd.

2.1.3.  Lepa śnieżna - Slush - lepka masa przepojonego wodą śniegu, który spadł na wolną od lodu powierzchnię morza, pływająca w wodzie po obfitym opadzie śniegu lub przesiąknięty i zmieszany z wodą śnieg, występujący na gruncie lub powierzchni lodu.

2.1.4.  Śryż - Shuga - skupisko gąbczastych bryłek lodu o średnicy kilku cm, powstających z lepy lodowej lub śnieżnej, a niekiedy również z lodu dennego wypływającego na powierzchnię wody.

2.2. Lód świeży (Niłas) - Nilas - cienka, elastyczna skorupa lodowa z łatwością uginająca się na falach, która pod naciskiem pęka i zazębiając się ulega nawarstwieniu. Ma matową powierzchnię i grubość do 10 cm. Rozróżnia się ciemną i jasną odmianę tego lodu.

2.2.1.  Lód świeży ciemny - Dark nilas - świeży lód o grubości nie przekraczającej 5 cm. Jest bardzo ciemny. Zazwyczaj tworzy się w wodach o dużym zasoleniu.

2.2.2.  Lód świeży jasny - Light nilas - świeży lód o grubości powyżej 5 cm (od 5 do 10 cm), o jaśniejszym odcieniu niż jego ciemna odmiana. Zazwyczaj tworzy się w wodach o dużym zasoleniu.

2.2.3.  Szkło lodowe - Ice rind - krucha, błyszcząca skorupa lodowa o grubości do 5 cm. Powstaje na spokojnej powierzchni wody w wyniku bezpośredniego zamarzania wody lub tworzy się z lepy lodowej, co zachodzi zazwyczaj w wodzie o małym zasoleniu. Pod działaniem wiatru lub falowania łatwo łamie się, rozpadając się zwykle na prostokątne kawałki.

2.3.  Krążki lodowe - Pancake ice - patrz 4.3.1 - przeważnie okrągłe płytki lub płyty lodu o średnicy od 30 cm do 3 m i grubości do 10 cm, z obrzeżem podniesionym w wyniku wzajemnego zderzania się. W warunkach słabego falowania mogą powstawać ze zmarzania lepy lodowej, lepy śnieżnej lub śryżu lub wskutek pękania szkła lodowego lub lodu świeżego (niłasu). Przy silnym falowaniu mogą powstawać także z łamania lodu szarego. Czasem tworzą się na pewnej głębokości w warstwie rozgraniczenia mas wodnych o odmiennych właściwościach fizycznych, skąd wypływają na powierzchnię morza. Ich pojawienie się może spowodować szybkie pokrycie rozległych obszarów morza.

2.4.  Lód młody - Young ice - lód w stadium przejściowym między lodem świeżym i pierwszorocznym, o grubości od 10 do 30 cm. Rozróżnia się odmianę szarą i szaro-białą.

2.4.1.  Lód szary - Grey ice - młody lód o grubości  10-15 cm. Mniej elastyczny niż lód świeży; łamie się na fali. Pod naporem ulega zwykle nawarstwieniu.

2.4.2.  Lód szaro-biały - Grey-white ice - młody lód o grubości od 15 do 30 cm. Pod naporem częściej ulega piętrzeniu w zwały lodowe niż nawarstwianiu.

2.5.  Lód pierwszoroczny - First-year ice - lód morski, który powstał w okresie jednej zimy z lodu młodego. Jego grubość waha się w granicach od 30 cm do 2 m. Wyodrębnia się lód pierwszoroczny cienki (biały), średni i gruby.

2.5.1.  Lód pierwszoroczny cienki (lód biały) - Thin first-year ice (white ice) - Pierwszoroczny lód o grubości od 30 do 70 cm.

2.5.1.1.  Lód pierwszoroczny cienki (lód biały) 1 stadium - Thin first-year ice (white ice) first stage - pierwszoroczny lód cienki o grubości od 30 do 50 cm.

2.5.1.2.  Lód pierwszoroczny cienki (lód biały) 2 stadium - Thin first-year ice (white ice) second stage - pierwszoroczny lód cienki o grubości od 50 do 70 cm.

2.5.2.  Lód pierwszoroczny średni - Medium first-year ice - pierwszoroczny lód o grubości od 70 do 120 cm.

2.5.3.  Lód pierwszoroczny gruby - Thick first-year ice - pierwszoroczny lód o grubości powyżej 120 cm.

2.6.  Lód stary - Old ice - lód morski, który przetrwał co najmniej jeden sezon letniego topnienia. Na ogół ma grubość rzędu 3 m i więcej. Jego powierzchnia jest bardziej gładka w porównaniu z powierzchnią lodu pierwszorocznego. Wyodrębnia się lód rezydualny, dwuletni i wieloletni.

2.6.1.  Lód rezydualny (szczątkowy) - Residual ice - lód pierwszoroczny, który przetrwał letnie topnienie i teraz jest w nowym cyklu wzrostu. Ma grubość od 30 do 180 cm w zależności od regionu gdzie był latem. Po 1 stycznia (na półkuli południowej - po 1 lipca), stosuje się nazwę lód dwuletni.

2.6.2.  Lód dwuletni - Second-year ice - stary lód, który przetrwał tylko jeden sezon letniego topnienia. Na ogół ma grubość około 2.5 m, rzadziej więcej. Ponieważ jest grubszy i cechuje się mniejszą gęstością niż lód pierwszoroczny, to bardziej wystaje ponad powierzchnię wody. W przeciwieństwie do lodu wieloletniego letnie topnienie powoduje powstawanie na nim licznych, dość regularnie rozmieszczonych niewielkich kałuż wody roztopowej. Naprzemienne występowanie gołego lodu i kałuż nadaje powierzchni lodu kolor zielonkawo-niebieski.

2.6.3.  Lód wieloletni - Multi-year ice - stary lód o grubości 3 m i więcej, który przetrwał co najmniej dwa sezony letniego topnienia. Wały lodowe są na nim jeszcze bardziej wygładzone niż w lodzie dwuletnim; lód ten prawie nie zawiera soli; w miejscach gołych jest zwykle koloru niebieskiego. W wyniku topnienia tworzą się na nim duże, nieregularne, połączone z sobą kałuże oraz dobrze rozwinięty system drenażowy.

Uwaga:  w biuletynach lodowych terminy lód dwuletni i lód wieloletni stosuje się zazwyczaj tylko w początkowym okresie nowego sezonu lodowego, to jest na półkuli północnej w okresie od 01 października do 31 grudnia; w późniejszym okresie - od 01 stycznia do 30 września - stosuje się jedynie termin lód stary.

2.7.  Stadia rozwojowe lodu jeziornego - Stages of development of Lake ice - Z powodu brak soli w wodzie, zamarzanie wody słodkiej i proces wzrostu lodu jeziornego znacznie różni się od zamarzania wody morskiej i tworzenia lodu morskiego. Ogólnie rzecz biorąc, lód jeziorny tworzy się i ulega zniszczeniu szybciej niż lód morski, jest bardziej kruchy i twardszy niż lód morski.

2.7.1.  Nowy lód jeziorny - New lake ice - lód jeziorny o grubości nie przekraczającej 5 cm.

2.7.2.  Cienki lód jeziorny - Thin lake ice - lód jeziorny o grubości od 5 do 15 cm.

2.7.3.  Średni lód jeziorny - Medium lake ice - lód jeziorny o grubości od 15 do 30 cm.

2.7.4.  Gruby lód jeziorny - Thick lake ice - lód jeziorny o grubości od 30 do 70 cm.

Na Wielkich Jeziorach Amerykańskich i Drodze Wodnej Św. Wawrzyńca przed 2014 r. w biuletynach i na mapach lodowych oraz w opisach klimatycznych wyróżniano:
- Gruby lód jeziorny 1 stadium - Thick lake ice - first stage - lód jeziorny o grubości od 30 do 50 cm.
- Gruby lód jeziorny 2 stadium - Thick lake ice - second stage - lód jeziorny o grubości od 50 do 70 cm.

2.7.5.  Bardzo gruby lód jeziorny - Very thick lake ice - lód jeziorny o grubości powyżej 70 cm.

2.8.  Lód śnieżny - Snow ice - lód utworzony w wyniku zamarznięcia warstwy śniegu zalegającej na powierzchni kry po zalaniu śniegu wodą. Lód ten tworzy lodową skorupkę mocno związaną z powierzchnią lodu morskiego tworzącego krę.

3.  FORMY LODU STAŁEGO (NIERUCHOMEGO) - FORMS OF FAST ICE

3.1.  Lód stały (przylepa, pripaj) - Fast ice - lód morski, który tworzy się i pozostaje nieruchomo wzdłuż wybrzeża gdzie jest przytwierdzony do brzegu, ściany lodowej lub bariery lodowej albo też znajduje się między płyciznami albo osiadłymi na mieliźnie górami lodowymi. Podczas zmian stanu wody podlega wahaniom pionowym. Stały lód może powstawać podczas zamarzania wody morskiej na miejscu bądź też w wyniku przymarzania do brzegu kry dowolnego wieku; może rozciągać się od brzegu na odległość od kilku metrów do kilkuset kilometrów. Jego wiek może przekraczać jeden rok i wówczas stosuje się odpowiednio określenie - lód stary, dwuletni lub wieloletni. Jeżeli lód ten wystaje więcej niż 2 m nad powierzchnię wody nazywa się go lodem szelfowym.

3.1.1.  Młody lód brzegowy - Young coastal ice - początkowe stadium lodu stałego, na które składa się lód świeży (niłas) lub lód młody. Jego zasięg waha się zwykle od kilku do 100-200 metrów od linii brzegowej

3.2.  Stopa lodowa (Podstawa lodu stałego) - Icefoot - wąskie pasmo lodu przymarzniętego do brzegu nie podlegające ruchom pływowym; jest pozostałością po oderwanym lodzie stałym (pripaju).

3.3.  Lód denny - Anchor ice - podwodny lód, przytwierdzony do dna, termin ten stosuje się bez względu na sposób powstawania lodu.

3.4.  Lód osiadły - Grounded ice - lód pływający, który osiadł na mieliźnie (zobacz także lód osadzony na brzegu  - 3.4.1).

3.4.1.  Lód osadzony na brzegu - Stranded ice - lód, który pływał i został osadzony na brzegu podczas występowania wysokiej wody.

3.4.2.  Lód na mieliźnie (zwał lodu na mieliźnie) - Grounded ice (grounded hummock) - forma zbudowana ze stłoczonego lodu (zwału) i osadzona na mieliźnie. Rozróżnia się pojedyncze zwały na mieliźnie oraz ich szeregi lub ciągi.

4.  FORMY WYSTĘPOWANIA LODU PŁYWAJĄCEGO - OCCURRENCE OF FLOATING ICE

4.1.  Pokrycie lodem (Zalodzenie, zlodzenie) - Ice cover - stosunek obszaru pokrytego lodem o dowolnej zwartości do ogólnej powierzchni morza lub dowolnie dużego rejonu geograficznego, np. globu, półkuli lub dużego akwenu jak Morze Baffina, Morze Barentsa itp.

4.2.  Zwartość lodu - Concentration - ułamek wyrażający w dziesiątych lub ósmych (dawniej powszechnie, obecnie tylko w niektórych krajach) częściach całości wielkość powierzchni pokrytej lodem w stosunku do całkowitej powierzchni rozpatrywanego obszaru.

4.2.1.  Całkowicie zwarty lód dryfujący - Compact pack ice (compact ice) - lód dryfujący (kra) o zwartości 10/10 (lub 8/8); wody nigdzie nie widać

4.2.1.1.  Zespojony lód dryfujący - Consolidated pack ice (consolidated ice) - lód dryfujący o zwartości 10/10 (lub 8/8), w którym poszczególne kry są zmarznięte ze sobą.

4.2.2.  Bardzo zwarty lód dryfujący - Very close pack ice (very close ice) - lód dryfujący o zwartości od 9/10 do mniej niż 10/10 (9+/10), (lub od 7/8 do mniej niż 8/8).

4.2.3.  Zwarty lód dryfujący - Close pack ice (close ice) - lód dryfujący o zwartości od 7/10 do 8/10 (lub od 6/8 do mniej niż 7/8); poszczególne kry przeważnie stykają się ze sobą.

4.2.4.  Luźny lód dryfujący - Open drift ice (open ice) - lód dryfujący o zwartości od 4/10 do 6/10 (lub od 3/8 do mniej niż 6/8), z wieloma kanałami i połyniami (płonami). W luźnym lodzie dryfującym poszczególne kry na ogół nie stykają się ze sobą.

4.2.5.  Bardzo luźny lód dryfujący - Very open drift ice (very open ice) - lód dryfujący o zwartości od 1/10 do 3/10 (lub od 1/8 do mniej niż 3/8). Łączna powierzchnia wodna przeważa nad powierzchnią pokrytą lodem.

4.2.6.  Otwarta woda (pojedyncze kry) - Open water - duży obszar swobodnej żeglugi, w obrębie którego zwartość lodu morskiego jest mniejsza niż 1/10 (lub 1/8). Lód pochodzenia lądowego nie występuje.

4.2.7.  Wody lodowcowe (wody z górami lodowymi) - Bergy water - obszar swobodnej żeglugi, w obrębie którego występuje lód pochodzenia lądowego o zwartości mniejszej niż 1/10 (lub 1/8). Może występować także lód morski, ale w takiej ilości, że ogólna zwartość lodu nie przekracza 1/10 (lub 1/8).

4.2.8.  Obszar wolny od lodu - Ice-free - brak lodu na morzu. Jeżeli występuje jakikolwiek lód, terminu tego nie wolno używać.

4.3.  Formy lodu pływającego - Forms of Floating Ice

4.3.1.  Krążki lodowe - Pancake ice - przeważnie okrągłe płytki lub płyty lodu o średnicy od 30 cm do 3 m i grubości do 10 cm, z obrzeżem podniesionym w wyniku wzajemnego zderzania się. W warunkach słabego falowania mogą powstawać ze zmarzania lepy lodowej, lepy śnieżnej lub śryżu lub wskutek pękania szkła lodowego lub lodu świeżego (niłasu). Przy silnym falowaniu mogą powstawać także z łamania lodu szarego. Czasem tworzą się na pewnej głębokości w warstwie rozgraniczenia mas wodnych o odmiennych właściwościach fizycznych, skąd wypływają na powierzchnię morza. Ich pojawienie się może spowodować szybkie pokrycie rozległych obszarów morza.

4.3.2.  Kra - Floe - każda stosunkowo płaska płyta lodu morskiego o średnicy 20 m lub większej. Ze względu na rozmiary poziome kry dzieli się na:

4.3.2.1.  Kra olbrzymia - Floe giant - płyta lodu morskiego o średnicy przekraczającej 10 km.

4.3.2.2.  Kra bardzo duża - Floe vast - płyta lodu morskiego o średnicy od 2 do 10 km.

4.3.2.3.  Kra duża - Floe big - płyta lodu morskiego o średnicy od 500 do 2000 m.

4.3.2.4.  Kra średnia - Floe medium - płyta lodu morskiego o średnicy od 100 do 500 m.

4.3.2.5.  Kra mała - Floe small - płyta lodu morskiego o średnicy od 20 do 100 m.

4.3.2.6.  Kra drobna - Ice cake - stosunkowo płaskie kawałki (płyty) lodu morskiego o średnicy mniejszej niż 20 m.

4.3.2.7.  Bardzo drobna kra - Small ice cake - drobne stosunkowo płaskie kawałki lodu morskiego o średnicy mniejszej niż 2 m.

4.3.3.  Lód bryłowy (nagromadzenie kawałków lodu) - Cake ice - (ros. Кусковой лёд) - termin stosowany tylko w Antarktyce w odniesieniu do skupień brył/kawałków lodu starszych i grubszych od krążków lodowych (o grubości powyżej 10 cm).

4.3.4.  Góra z kry - Floeberg - oddzielna, masywna bryła lodu morskiego utworzona ze zwału lodowego lub kilku zwałów zmarzniętych w jedną całość. Może wystawać do 5 m ponad powierzchnię wody.

4.3.4.1.  Bryła lodu - Floebit - niewielka bryła lodu morskiego o średnicy na ogół nie przekraczającej 10 m, składająca się ze zwału lodowego lub z części wału lodowego zmarznięte w jedną całość i oddzielona od otaczającego lodu; zazwyczaj nie wystaje więcej niż do 2 m ponad powierzchnię wody.

4.3.5.  Brekcja lodowa - Ice breccia -  kawały lodu różnego wieku zmarznięte w jedną całość.

4.3.6.  Gruz lodowy - Brash ice - skupiska pływającego lodu składające się z kawałków lodu o średnicach nie przekraczających 2 m, które powstały wskutek połamania różnych form lodu.

4.3.7.  Góra lodowa  - Iceberg - patrz 10.4.2 - Odłamana od lodowca masywna bryła lodu o dowolnym kształcie, wystająca co najmniej 5 m nad powierzchnię morza i powierzchni >300 m2. W zależności od kształtów rozróżnia się góry lodowe: stołowe, blokowe, piramidalne, kopulaste i góry lodowe o nieregularnych kształtach: typu suchy dok, pochylone, zwietrzałe. Ze względu na rozmiary wyróżnia się góry lodowe: małe, średnie, duże i bardzo duże.

4.3.7.1.  Góra lodowcowa - Glacier berg - patrz 10.4.2.1 - góra lodowa o nieregularnych kształtach.

4.3.7.2.  Góra lodowa stołowa - Tabular berg - patrz 10.4.2.2 - góra lodowa o płaskim wierzchołku i pionowych ścianach bocznych. Większość gór stołowych powstaje w wyniku odłamywania się olbrzymich brył lodu od lodów szelfowych i jest uwarstwiona horyzontalnie. Na ogół stosunek długości do wysokości ponad poziomem wody przekracza 5:1. Powstają w wyniku obłamywania się lodów szelfowych (w Arktyce często na bocznych ścianach widoczne poziome pasy warstw śniegu) i deltowych lodowców wyprowadzających.

4.3.7.3.  Kopulasta góra lodowa - Domed iceberg - góra lodowa o gładkich, wyrównanych ścianach i zaokrąglonym wierzchołku. Kształt kopulasty mają góry lodowe, które długo przebywały w morzu i wskutek silnego zerodowania utraciły swoją stateczność, przewróciły się wynosząc ponad powierzchnię wody swoją dotychczas zanurzoną część.

4.3.7.4.  Pochylona (typu spadzisty dach) góra lodowa - Sloping iceberg - góra lodowa, która początkowo miała płaski wierzchołek, a później w wyniku odłamania się fragmentu/fragmentów lodu straciła swój dotychczasowy stan równowagi i uległa przechyleniu. Charakterystyczną cechą takich gór lodowych jest ukośne lub pionowe ułożenie warstw lodu (lub przewarstwień mineralnych). Ta część ścian lodowych, które nigdy nie były zanurzone w wodzie jest chropowata, a wynurzonych - gładka i zaokrąglona.

4.3.7.5.  Piramidalna góra lodowa - Pinnacled iceberg - góra lodowa w kształcie zbliżonym do piramidy o na ogół ostrym, centralnym wierzchołku lub kilku strzelistych iglicach.

4.3.7.6.  Góra lodowa typu "suchy dok" - Dry-docked iceberg - góra lodowa z wyerodowanym przez falowanie U-kształtnym przecięciem, którego podstawa znajduje się na linii wody lub nieco niżej i dwoma kolumnami lub piramidami po bokach. Powstają w efekcie długotrwałego niszczenia gór lodowych przez procesy topnienia i erozji.

4.3.7.7.  Blokowa góra lodowa - Blocky iceberg - góra lodowa o płaskim lub lekko zaokrąglonym wierzchołku i stromych, urwistych ścianach bocznych. Stosunek długości do wysokości ponad poziomem wody wynosi od 3:1 do 5:1. Powstaje w wyniku obłamywania się lodowców wyprowadzających lub szybkich strumieni lodowych.

4.3.7.7.1.  Góra lodowa typu klin - Wedged iceberg - podłużna góra lodowa, która w przekroju przypomina klin. Ściany boczne z jednej strony są bardzo strome lub pionowe, a z drugiej - bardzo słabo nachylone. Wierzchołek góry jest raczej płaski, często płynnie przechodzący w słabo nachyloną ścianę boczną. Powstaje z rozpadu góry lodowej stołowej lub obłamania się klifu lodowego. Termin używany przez Międzynarodowy Patrol Lodowy w stosunku do gór lodowych występujących na NW Atlantyku.

4.3.7.8.  Zwietrzała góra lodowa - Weathered iceberg - góra lodowa, która w wyniku procesów wietrzenia uległa tak znacznemu zniszczeniu, że całkowicie straciła swój początkowy kształt. Często ponad powierzchnią wody widoczne są jedynie pojedyncze kolumny, wieże lub iglice połączone ze sobą tylko pod wodą. Czasami kształt takich gór przypomina "zamek" lub "bramę".

Uwaga. Góry tego typu po 1981 r. Międzynarodowy Patrol Lodowy klasyfikuje jako góry piramidalne, a jeżeli nie da się wyróżnić wyraźnego wierzchołka jako góry o nieregularnych kształtach (non-tabular iceberg).

4.3.7.9.  Wyspa lodowa - Ice island - patrz 10.4.3 - olbrzymia, wystająca około 5 m nad powierzchnię wody płyta lodu, która odłamała się od arktycznego lodu szelfowego. Jej grubość waha się w granicach 30-50 m, a powierzchnia od kilku tysięcy metrów kwadratowych do ponad 500 kilometrów kwadratowych. Powierzchnia wyspy lodowej jest zazwyczaj regularnie pofalowana, co z lotu ptaka nadaje jej żebrowany wygląd.

4.3.7.10.  Odłam wyspy lodowej - Ice island fragment - część wyspy lodowej, która odłamała się od głównej masy lodu.

4.3.7.11.  Bardzo duża góra lodowa - Very large iceberg - masywna bryła lodu lodowcowego wystająca ponad 75 m ponad powierzchnię morza i o długości przekraczającej 200 m.

4.3.7.12.  Duża góra lodowa - Large iceberg - masywna bryła lodu lodowcowego wystająca od 46 do 75 m ponad powierzchnię morza i o długości od 121 do 200 m.

4.3.7.13.  Średnia góra lodowa - Medium iceberg - bryła lodu lodowcowego wystająca od 16 do 45 m ponad powierzchnię morza i o długości od 61 do 120 m.

4.3.7.14.  Mała góra lodowa - Small iceberg - bryła lodu lodowcowego wystająca od 5 do 15 m ponad powierzchnię morza i o długości od 15 do 60 m

4.3.7.15.  Odłam góry lodowej - Bergy bit - patrz 10.4.4 - duża bryła pływającego lodu lodowcowego, wystająca od 1 do 5 m nad powierzchnię wody, o długości od 5 do 15 m i zajmująca powierzchnię od około 100 do 300 m2.

4.3.7.16.  Odłamek góry lodowej - Growler - patrz 10.4.5 - bryła lodu lodowcowego mniejsza niż odłam góry lodowej lub góry z kry. Jest często przezroczysta, czasem ma odcień zielony lub prawie czarny. Wystaje ponad powierzchnią wody na wysokość mniejszą niż 1 m, ma na ogół długość mniejszą niż 5 m i zwykle zajmuje powierzchnię około 20 metrów kwadratowych.

4.4.  Rozmieszczenie lodu - Arrangement of the Ice

4.4.1.  Pole lodowe - Ice field - obszar morza pokryty lodem dryfującym (krą) o dowolnej wielkości. Średnica tego obszaru przekracza 10 km. Ze względu na rozległość obszaru pokrytego lodem wyróżnia się:

4.4.1.1.  Duże pole lodowe - Large ice field - obszar morza pokryty lodem dryfującym. Średnica tego obszaru przekracza 20 km.

4.4.1.2.  Średnie pole lodowe - Medium ice field - obszar morza pokryty lodem dryfującym. Średnica tego obszaru wynosi od 15 do 20 km.

4.4.1.3.  Małe pole lodowe - Small ice field - obszar morza pokryty lodem dryfującym. Średnica tego obszaru wynosi od 10 do 15 km.

4.4.1.4.  Ławica lodu - Ice path - obszar morza pokryty lodem dryfującym. Średnica tego obszaru jest mniejsza od 10 km.

4.4.2.  Masyw lodowy - Ice massif - skupisko zwartego i bardzo zwartego lodu morskiego zajmujące setki km2 powierzchni morza, spotykane w danym rejonie (części) morza każdego lata.  W masywie lodowym wyróżnia się centralną część, zwaną jądrem masywu lodowego, tworzoną przez najgrubsze lub najstarsze lody o stale dużej zwartości oraz peryferie masywu lodowego, gdzie obserwuje się duże zmiany zwartości lodu.

4.4.3.  Pas lodu - Belt - rozległy, wydłużony obszar pokryty lodem dryfującym lub pakiem lodowym. Szerokość pasa lodów może wynosić od 1 do ponad 100 km.

4.4.4.   Jęzor lodu - Tongue - wysunięcie skraju lodów morskich na kilka kilometrów długości do przodu, powstałe w wyniku działania wiatru lub prądów.

4.4.5.  Pasmo lodu - Strip - długie, wąskie pasmo lodu dryfującego lub paku lodowego o szerokości do 1 km, zazwyczaj składające się z lodów oddzielonych od głównej masy lodu i ponownie skoncentrowanych pod wpływem działania wiatru, falowania lub prądów.

4.4.5.1.  Przesmyk lodowy - Ice isthmus - wąski przesmyk między dwoma strefami zwartych (9/10) lub całkowicie zwartych (10/10) lodów. żegluga przez przesmyk jest trudna, jednakże w ciężkich warunkach lodowych przesmyk taki stanowić może jedyną możliwość pokonania jakiegoś fragmentu zalecanej trasy

4.4.6.  Zatoka w lodzie - Bight - obszerne, półkoliste wgięcie w skraju lodów powstałe w wyniku działania wiatru lub prądów.

4.4.7.  Zator lodowy - Ice jam - nagromadzenie połamanego lodu morskiego lub rzecznego, który ugrzązł w wąskim kanale.

4.4.8.  Skraj lodu - Ice edge - linia rozgraniczająca w dowolnym momencie czasu wolną wodę (otwarte morze) od jakiegokolwiek lodu morskiego dryfującego lub stałego. Skraj lodu może być zwarty lub rozmyty.

4.4.8.1.  Zwarty skraj lodu - Compacted ice edge - wyraźnie zaznaczający się skraj lodu, w obrębie którego lód został zwarty przez wiatr lub prąd. Występuje zwykle po nawietrznej stronie obszaru pokrytego lodem dryfującym.

4.4.8.1.1.  Bariera stłoczonego lodu - Jammed brash barrier - wąski pas lub pasmo początkowych postaci lodu, lodu młodego lub gruzu lodowego (zwykle o szerokości 100-5000 m) utworzone przy skraju pola lodu dryfującego, lodu stałego lub przy brzegu. Jest silnie zwarta w wyniku oddziaływania wiatru i może sięgać od 2 do 20 m poniżej powierzchni wody. Zazwyczaj nie charakteryzuje się żadną określoną topografią. Może ulec rozproszeniu pod wpływem zmiany wiatru, ale może też zespolić się w pas lodu niezwykle grubego w stosunku do otaczającego lodu.

4.4.8.2.  Rozmyty skraj lodu - Diffuse ice edge - słabo zaznaczający się skraj lodu między obszarem rozproszonego lodu a strefą wolną od lodu, zazwyczaj występuje po zawietrznej stronie obszaru pokrytego lodem dryfującym.

4.4.8.3.  Zasięg lodu - Ice limit - termin klimatologiczny odnoszący się do minimalnego lub maksymalnego położenia skraju lodu w określonym miesiącu lub okresie, wyznaczonego na podstawie obserwacji wieloletnich. Termin ten powinien być poprzedzony przymiotnikiem "minimalny" lub "maksymalny" (Minimum Ice Limit, Maximum Ice Limit).

4.4.8.4.  Średni zasięg lodu - Mean ice edge - średnie położenie skraju lodu w dowolnym miesiącu lub okresie wyznaczone na podstawie obserwacji wieloletnich. Istnieje także pojęcie średni maksymalny i średni minimalny zasięg lodu (Mean Maximum Ice Edge, Mean Minimum Ice Edge).

4.4.8.5.  Średni zasięg lodu (o prawdopodobieństwie 50%) - Median ice limit - średnie położenie skraju lodu w dowolnym miesiącu lub okresie wyznaczone na podstawie obserwacji wieloletnich z prawdopodobieństwem wystąpienia 50%

4.4.8.6.  Skraj lodu stałego - Fast-ice edge - linia oddzielająca lód stały (pripaj) od wody wolnej od lodu

4.4.9.  Rozgraniczenie lodów - Ice boundary - linia rozdzielająca lód stały i lód dryfujący lub obszary lodu dryfującego o różnej zwartości, różnych formach lub wielkościach kier.

4.4.9.1.  Granica lodu stałego -  Fast-ice boundary - linia oddzielająca lód stały od lodu dryfującego.

4.4.9.2.  Granica równej zwartości lodu - Concentration boundary - linia oddzielająca obszary pokryte lodem dryfującym o wyraźnie różnej zwartości.

4.4.10.  Jęzor gór lodowych - Iceberg tongue - patrz 10.4.2.3 - znaczne skupisko osiadłych na dnie gór lodowych, zespolonych stałym lodem i ciągnących się od brzegu w stronę morza.

4.4.11.  Brzeżna strefa lodu - Marginal ice zone - obszar pokrywy lodowej, na który wpływają fale wiatrowe i martwe wnikające do strefy zalodzonejj z otwartego oceanu.

5.  PROCESY TOWARZYSZĄCE RUCHOM LODU - FLOATING-ICE MOTION PROCESSES

5.1.  Dywergencja - Diverging - rozbieżny ruch pól lodowych lub lodu dryfującego, w wyniku którego następuje zmniejszanie zwartości lodu albo osłabianie w nim naprężeń.

5.2.  Zwieranie - Compacting - zbieżny ruch lodu dryfującego, w wyniku którego następuje zwiększanie zwartości lodu i/lub powstają naprężenia mogące prowadzić do deformacji lodu.

5.3.  Ścinanie - Shearing - w efekcie zmiany prędkości ruchu poszczególnych kier w polu lodowym, w kierunku prostopadłym do ruchu pola lodowego, dochodzi do wprawiania poszczególnych kier w ruch obrotowy, co prowadzi do powstawania szczelin podziału (patrz 7.1.1.2.) i przerw (patrz 7.1.) wypełnionych startym lodem.

6.  PROCESY DEFORMACJI LODU - ICE DEFORMATION PROCESSES

6.1.  Rozwieranie - Fracturing - proces parcia, w wyniku którego lód ulega nieustannym deformacjom i tworzą się w nim przerwy. Termin ten jest najczęściej używany do opisu rozwierania się bardzo zwartej, całkowicie zwartej lub zespojonej kry.

6.2.  Piętrzenie zwałów lodowych - Hummocking - proces parcia, w wyniku którego lód morski tłoczy się i piętrzy w zwały (torosy). Jeżeli kry wykonują przy tym ruch obrotowy mówi się o piętrzeniu ze skręcaniem (ang. screwing). Piętrzeniu najczęściej poddawane są lody o grubości przekraczającej 20 cm (lód szaro-biały i starszy).

6.3.  Piętrzenie wałów lodowych - Ridging - proces parcia, w wyniku którego lód morski piętrzy się w długie wały lodowe. Piętrzeniu najczęściej poddawane są lody o grubości przekraczającej 20 cm (lód szaro-biały i starszy).

6.4.  Nawarstwianie - Rafting - proces tłoczenia lodu morskiego, w wyniku którego jeden kawał (płyta) lodu nasuwa się na drugi. Nawarstwianiu najczęściej poddawane są początkowe postacie lodu (szkło lodowe i lód świeży) oraz lód młody (lód szary).

6.4.1.  Nawarstwianie zazębione - Finger rafting - nawarstwianie, podczas którego lód zazębia się w taki sposób, że ostre końcówki jego krawędzi wciskają się pod i nad zazębiające się tafle lodu. Zjawisko powszechne przy nawarstwianiu się lodu świeżego i szarego.

6.5.  Wynoszenie lodu na brzeg - Shore ice ride-up - proces wpychania lodu na brzeg, na ogół w wyniku działania wiatru wiejącego w stronę lądu.

6.6.  Wietrzenie - Weathering - Procesy ablacji i akumulacji, które prowadzą do stopniowego wygładzania nierówności istniejących na powierzchni lodu

7.  OTWORY W LODZIE, OBSZARY WODY WŚRÓD LODÓW - OPENINGS IN THE ICE

7.1.  Przerwa - Fracture - każde pęknięcie, szczelina lub wolna od lodu przestrzeń w zespojonym, całkowicie zwartym lub bardzo zwartym lodzie dryfującym, w lodzie stałym albo w pojedynczej krze, powstała w wyniku procesów deformacyjnych. W przerwie może występować gruz lodowy i/lub może ona być pokryta lodem świeżym lub młodym. Jej długość może się wahać od kilku metrów do wielu kilometrów.

7.1.1.  Szczelina - Crack - przerwa w nie rozstępującym się lodzie (lód stały, lód zespojony, lód brzegowy), na ogół o szerokości nie przekraczającej 1 m.

7.1.1.1.  Szczelina pływowa - Tide crack - przerwa w lodzie na linii styku nieruchomej stopy lodowej lub ściany lodowej i lodu stałego. Ten ostatni podlega podnoszeniu i opadaniu wskutek występowania pływów.

7.1.1.2.  Szczelina podziału - Flaw - wąska strefa między lodem stałym a obszarem lodu dryfującego, w której kawałki lodu znajdują się w stanie całkowicie chaotycznym. Powstaje podczas dryfu kry wzdłuż granicy lodu stałego wywołanego silnym wiatrem lub prądem.

7.1.2.  Przerwa bardzo mała - Very small fracture - przerwa o szerokości od 1 do 50 m.

7.1.3.  Przerwa mała - Small fracture - przerwa o szerokości od 50 do 200 m.

7.1.4.  Przerwa średnia - Medium fracture - przerwa o szerokości od 200 do 500 m.

7.1.5.  Przerwa duża - Large fracture - przerwa o szerokości ponad 500 m.

7.2.  Strefa przerw - Fracture Zone - obszar cechujący się dużą ilością przerw w lodzie.

7.2.1.  Rozdrobnienie - Fractures concentration - liczba przerw w pokrywie lodowej na jednostkę drogi.

7.3.  Kanał w lodzie - Lead - przerwa lub przejście w lodzie, które jest żeglowne dla statków.

7.3.1.  Kanał przybrzeżny - Shore lead - kanał między lodem dryfującym a brzegiem lub między lodem dryfującym a barierą lodową.

7.3.2.  Kanał przy stałym lodzie - Flaw lead - kanał między obszarem lodu dryfującego a lodem stałym, żeglowny dla statków.

7.4.  Połynia (Płona) - Polynya - obszar wolnej wody wśród lodów o nieregularnym kształcie. Połynie mogą być pokryte gruzem lodowym, początkowymi postaciami lodu, lodem świeżym lub lodem młodym. Przez załogi jednostek podwodnych obszary połynii nazywane są prześwitami (patrz 13.6, ang. skylights).

7.4.1.  Połynia przybrzeżna - Shore polynya - połynia pomiędzy lodem dryfującym a brzegiem lub pomiędzy lodem dryfującym a barierą lodową.

7.4.2.  Połynia podziału (połynia za lodem stałym) - Flaw polynya - połynia pomiędzy lodem dryfującym a lodem stałym.

7.4.3.  Połynia stacjonarna - Reccurring polynya - połynia pojawiająca się w tym samym miejscu każdego roku.

8.  CECHY CHARAKTERYSTYCZNE POWIERZCHNI LODU - ICE-SURFACE FEATURES

8.1.  Lód płaski - Level Ice - lód morski, który nie uległ deformacji.

8.2.  Lód zdeformowany - Deformed Ice - ogólny termin używany do określenia lodu, który w efekcie ściśnięcia został połamany i miejscami wypchnięty do góry lub wtłoczony w dół. Odmianami lodu zdeformowanego są: lód nawarstwiony, i lód stłoczony (spiętrzony) w postaci zwałów i wałów.

8.2.1.  Lód nawarstwiony - Rafted ice - odmiana lodu zdeformowanego powstała w rezultacie nasuwania się jednej płyty lodu na drugą.

8.2.1.1.  Koncentracja lodu nawarstwionego - Ice rafting concentration - stosunek powierzchni lodu nawarstwionego do całkowitej powierzchni szacowanej strefy, wyrażony w dziesiątych częściach

8.2.1.2.  Zazębiony lód nawarstwiony - Finger rafted ice - Lód nawarstwiony w ten sposób, że ostre końcówki jego krawędzi "wcisnęły się" pod i nad zazębiające się kry. Odmiana lodu nawarstwionego powstała w wyniku naprzemiennego nasuwania się płyt lodu raz z góry, raz z dołu; podobna do szczepionych ze sobą palców.

8.2.2.  Wał lodowy - Ridge - długi szereg lub wał powstały z lodu połamanego i wypiętrzonego wskutek parcia. Bywa świeży lub zwietrzały. Jego dolna część nazywana jest kilem lodowym (patrz 13.5 - ang. ice keel).

8.2.2.1.  Świeży wał lodowy  - New ridge - świeżo powstały wał lodowy o ostrych wierzchołkach i nachyleniu zboczy wynoszącym około 40°. Szczegóły wału dobrze widoczne są podczas lotu na niedużej wysokości.

8.2.2.2.  Zwietrzały wał lodowy - Weathered ridge - wał lodowy o lekko wygładzonych (zaokrąglonych) wierzchołkach i łagodniejszym nachyleniu zboczy (30-40°). Szczegóły wału oglądane z niedużej wysokości nie dają się rozróżnić.

8.2.2.3.  Bardzo zwietrzały wał lodowy - Very weathered ridge - wał lodowy o bardzo wygładzonych wierzchołkach i nachyleniu zboczy wynoszącym zazwyczaj od 20 do 30°

8.2.2.4.  Stary wał lodowy - Aged ridge - wał lodowy, który uległ znacznemu zwietrzeniu. Wyglądem przypomina falistą powierzchnię.

8.2.2.5.  Zespojony wał lodowy - Consolidated ridge - wał lodowy, którego części składowe (kawały lodu) zmarzły w jedną całość.

8.2.2.6.  Lód zwałowany (lód spiętrzony) - Ridged ice - lód spiętrzony bezładnie w postaci wałów lub sterczących ścian. Występuje zazwyczaj w lodzie pierwszorocznym.

8.2.2.6.1.  Strefa wałów lodowych (strefa lodów spiętrzonych) - Ridged ice zone - obszar, na którym uformowały się znaczne ilości wałów lodowych o podobnych cechach.

8.2.2.7.  Wał skruszonego lodu - Shear ridge - wał lodowy powstały w wyniku spiętrzenia wcześniej pokruszonego lodu. Charakteryzuje się znacznie bardziej linijnym przebiegiem niż wały powstałe w wyniku parcia (patrz 8.2.2).

8.2.2.7.1.  Pole wałów skruszonego lodu  - Shear ridge field - obszar, na którym występuje duża ilość wałów zbudowanych z pokruszonego lodu.

8.2.3.  Zwał lodu (toros) - Hummock - spiętrzenie w postaci kopca zbudowanego z połamanego lodu, wyniesionego w górę w wyniku parcia. Może być świeże lub zwietrzałe. Podwodna jego część, wciśnięta w głąb, nazywana jest wybrzuszeniem (patrz 13.4 - ang. bummock).

8.2.3.1.  Koncentracja wałów lodowych - Ice ridge concentration - stopień pokrycia powierzchni lodu przez wszelkiego rodzaju wały, wyrażony w dziesiątych częściach. Można podać do trzech wartości odpowiadających zwartościom częściowym lodu dla każdej z klas wieku.

8.2.3.2.  Lód w postaci zwałów (lód stłoczony) - Hummocked ice - lód morski spiętrzony (stłoczony) bezładnie w taki sposób, że jego powierzchnia jest zupełnie nierówna. Po zwietrzeniu przypomina wyględem wygładzone kopce.

8.2.3.3.  Pole rozbitego lodu - Rubble field - obszar ekstremalnie zdeformowanego lodu o wyjątkowo dużej grubości tworzący się w okresie zimy w czasie wielokrotnego okrążania przez lód skał, wysepek i innych przeszkód na drodze dryfu lodu.

8.3.  Kra stercząca - Standing Floe - pojedyncza kra w pozycji pionowej lub ukośnej w otoczeniu stosunkowo gładkiej powierzchni lodowej.

8.4.  Taran - Ram - podwodny występ ściany lodowej, bariery lodowej, góry lodowej lub kry. Powstanie tarana zwykle spowodowane jest znacznie intensywniejszym topnieniem i erozją części nawodnej lodu niż jego części podwodnej.

8.5.  Lód goły - Bare ice - lód bez pokrywy śnieżnej.

8.6.  Lód zaśnieżony - Snow-Covered ice - lód pokryty śniegiem.

8.6.1.  Zaśnieżenie - Snow cover concentration - ilość śniegu na lodzie (stopień pokrycia powierzchni lodu) w dziesiątych częściach.

8.6.2.  Smugi śnieżne (zastrugi) - Sastrugi - ostre, nieregularne fałdy (wały) na powierzchni śnieżnej spowodowane nawiewaniem i wywiewaniem śniegu. Na lodzie dryfującym formy te układają się równolegle do kierunku wiatru przeważającego w okresie ich powstawania.

8.6.3.  Zaspy śnieżne - Snowdrift - forma akumulacyjna powstała z naniesionego wiatrem śniegu, osadzającego się po zawietrznej stronie przeszkód terenowych lub usypana przez zawirowania wiatru. Zaspa śnieżna o kształcie półksiężyca z końcami wydłużonymi w kierunku wiejącego wiatru nosi nazwę śnieżnego barchanu (ang. snow barchan).

8.7.  Brudny lód - Dirty ice - lód morski z różnymi wtrąceniami mineralnymi lub organicznymi, pochodzenia naturalnego lub antropogenicznego, występującymi na powierzchni lub w wewnątrz lodu, nadający mu brudny wygląd.

8.8.  Kwiaty mrozu (słone kwiaty) - Frost flowers - Zjawisko, które wyraża się wzrostem kryształków lodu podczas kondensacji wody z atmosfery w punktach krystalizacji na powierzchni młodego lodu. Po uformowaniu kwiatów woda morska może przedostać się do nich przez lód. Te kruche, obciążone solą kryształy skutecznie zwiększają szorstkość powierzchni lodu, często zmieniając wygląd takiego lodu morskiego na zdjęciach wykonanych metodą teledetekcji mikrofalowej.

9.  STADIA TOPNIENIA - STAGES OF MELTING

9.1.  Kałuża - Puddle - woda nagromadzona na lodzie, pochodząca głównie z topnienia śniegu, a w bardziej rozwiniętym stadium także z topnienia lodu. W początkowym stadium kałuże mają wygląd plam przesiąkniętego wodą śniegu.

9.1.1.  Kałuża zamarznięta - Frozen puddle - zamarznięta woda nagromadzona na powierzchni lodu w kałuży.

9.2.  Przetainy - Thaw Holes - pionowe otwory w lodzie morskim, które powstały wskutek wytopienia przez powierzchniowe kałuże całej grubości znajdującego się pod nimi lodu.

9.3.  Lód obeschły - Dried ice - lód morski, z którego powierzchni, w wyniku powstania szczelin i przetain, zniknęła woda roztopowa. Podczas procesu osuszania powierzchnia lodu bieleje.

9.4.  Lód zmurszały - Rotten ice - zwietrzały lód morski w stadium rozpadu o wyglądzie plastra miodu.

9.5.  Lód zatopiony - Flooded ice - lód morski zalany wodą roztopową lub wodą rzeczną, silnie obciążony wodą i mokrym śniegiem.

9.6.  Topnienie od brzegu -  Shore Melt - otwarta woda pomiędzy brzegiem a lodem stałym powstała w wyniku roztopienia się lodu w tym obszarze lub/i w rezultacie uwolnienia rzeki uchodzącej do morza od lodu

10.  LÓD POCHODZENIA LĄDOWEGO - ICE OF LAND ORIGIN

10.1.  Firn - Firn - stary śnieg, który uległ przekrystalizowaniu w zbitą masę. Firn różni się od śniegu tym, że poszczególne cząsteczki masy firnowej są ze sobą częściowo zespojone, natomiast w odróżnieniu od lodu występują w nim przestrzenie wypełnione powietrzem, które są jeszcze ze sobą połączone.

10.2.  Lód lodowcowy - Glacier ice - lód, z którego zbudowany jest lodowiec albo lód pochodzenia lodowcowego bądź to osiadły na lądzie bądź też pływający po morzu w postaci wysp lodowych, gór lodowych i produktów ich rozpadu.

10.2.1.  Lodowiec - Glacier - masa śniegu i lodu znajdująca się w ciągłym spływie z wyższych partii terenu ku dołowi - lub jeżeli znajduje się w wodzie - nieprzerwanie zsuwająca się do morza. Podstawowymi formami lodowca są: lądolód kontynentalny (inland ice sheet), lód/lodowiec szelfowy (ice shelve), kopuła lodowa (ice cap), strumień lodu (ice stream), lodowiec piedmontowy (ice piedmont) i różne typy lodowców dolinnych/górskich, (valley/mountain glacier).

10.2.2.  Ściana lodowa (klif lodowy) - Ice wall (ice cliff) - ściana lodowa/klif lodowy stanowiący skierowaną ku morzu krawędź niepływającego lodowca. Ściana lodowa spoczywa na gruncie, jej skaliste podłoże znajduje się na poziomie morza lub poniżej (patrz bariera lodowa - 10.3.1).

10.2.3.  Strumień lodu  - Ice stream - część lądolodu lub kopuły lodowej przesuwająca się szybciej niż otaczający ją lód i niekoniecznie w tym samym kierunku. Granice strumienia lodu są niekiedy wyraźnie zaznaczone przez zmiany nachylenia powierzchni lodu, lecz mogą też być niewyraźne.

10.2.4.  Jęzor lodowca - Glacier tongue - część lodowca wysunięta w morze, zazwyczaj pływająca. W Antarktyce jęzory lodowców niekiedy wchodzą w morze na wiele dziesiątków kilometrów.

10.3.  Lód szelfowy - Ice Shelf - pływająca płyta lodu połączona z brzegiem. Charakteryzuje się znaczną grubością, wystaje ponad powierzchnię wody na 2-50 m i więcej. Jej rozciągłość pozioma jest zazwyczaj duża, a powierzchnia gładka lub lekko pofalowana. Lód szelfowy narasta w wyniku całorocznej akumulacji śniegu, a często również w wyniku spływu lodowca lądowego. Pewne części lodu szelfowego mogą być osadzone na gruncie. Odmorska, pływająca krawędź lodu szelfowego nazywana jest barierą lodową.

10.3.1.  Bariera lodowa - Ice front - pionowy klif stanowiący odmorską krawędź lodu szelfowego lub krawędź innego lodowca pływającego w morzu, która wystaje 2-50 m lub więcej ponad powierzchnię wody.

10.4.  Odłam lodu pochodzenia lądowego - Calved ice of land origin - lód pochodzenia lądowego, który odłamał się od lodowca, pływa w morzu lub osiadł na dnie.

10.4.1.  Odłamywanie się lodu (cielenie się lodowca) - Calving - proces odłamywania się masy lodu od ściany lodowej, bariery lodowej lub góry lodowej.

10.4.2.  Góra lodowa (ajsberg) - Iceberg - odłamana od lodowca masywna bryła lodu o dowolnym kształcie, wystająca co najmniej 5 m nad powierzchnię morza i powierzchni >300 m2. W zależności od kształtów rozróżnia się góry lodowe: stołowe, blokowe, piramidalne, kopulaste i góry lodowe o nieregularnych kształtach: typu suchy dok, pochylone, zwietrzałe. Ze względu na rozmiary wyróżnia się góry lodowe: małe, średnie, duże i bardzo duże.

10.4.2.1.  Góra lodowcowa - Glacier berg - góra lodowa o nieregularnych kształtach.

10.4.2.1.1.  Niestołowa góra lodowa - Non-tabular iceberg - każda góra lodowa nie mająca kształtu góry lodowej stołowej. Termin bardzo często stosowany przez Międzynarodowy Patrol Lodowy.

10.4.2.2.  Góra lodowa stołowa - Tabular berg - góra lodowa o płaskim wierzchołku i pionowych ścianach bocznych. Większość gór stołowych powstaje w wyniku odłamywania się olbrzymich brył lodu od lodów szelfowych i jest uwarstwiona horyzontalnie. Na ogół stosunek długości do wysokości ponad poziomem wody przekracza 5:1.

10.4.2.3.  Jęzor gór lodowych - Iceberg tongue - znaczne skupisko osiadłych na dnie gór lodowych, zespolonych stałym lodem i ciągnących się od brzegu w stronę morza.

10.4.3.  Wyspa lodowa - Ice island - olbrzymia, wystająca około 5 m nad powierzchnię wody płyta lodu, która odłamała się od arktycznego lodu szelfowego. Jej grubość waha się w granicach 30-50 m, a powierzchnia od kilku tysięcy metrów kwadratowych do ponad 500 kilometrów kwadratowych. Powierzchnia wyspy lodowej jest zazwyczaj regularnie pofalowana, co z lotu ptaka nadaje jej żebrowany wygląd.

10.4.4.  Odłam góry lodowej - Bergy bit - duża bryła pływającego lodu lodowcowego, wystająca od 1 do 5 m nad powierzchnię wody, o długości od 5 do 15 m i zajmująca powierzchnię od około 100 do 300 m2.

10.4.5.  Odłamek góry lodowej - Growler - bryła lodu lodowcowego mniejsza niż odłam góry lodowej lub góry z kry. Jest często przezroczysta, czasem ma odcień zielony lub prawie czarny. Wystaje ponad powierzchnią wody na wysokość mniejszą niż 1 m, ma na ogół długość mniejszą niż 5 m i zwykle zajmuje powierzchnię około 20 metrów kwadratowych. Przy silnym sfalowaniu odłamy góry lodowej są trudne do odróżnienia od otaczającego je lodu morskiego podobnych rozmiarów.

10.5.  Zasięg gór lodowych - Iceberg Limit - linia rozdzielająca w dowolnym miesiącu lub okresie obszar występowania lodu pochodzenia lądowego od obszaru występowania lodu morskiego lub wód otwartych. Termin stosowany na mapach Routeing Chart i Pilot Chart.

10.5.1.  Zasięg występowania wszystkich lodów - Limit of all known ice - granica rozprzestrzeniania się w dowolnym miesiącu lub okresie gór lodowych i/lub lodu morskiego. Termin do 2010 roku stosowany przez Międzynarodowy Patrol Lodowy w biuletynach i na mapach występowania gór lodowych na NW Atlantyku.

10.5.2.  Średni zasięg występowania gór lodowych - Mean iceberg limit - granica rozprzestrzeniania się w dowolnym miesiącu lub okresie gór lodowych wyznaczona na podstawie obserwacji pochodzących z określonego okresu (określonej liczby lat). Termin stosowany na mapach Routeing Chart i Pilot Chart.

10.5.3.  Średni zasięg występowania gór lodowych - Median iceberg limit - średnie położenie zasięgu występowania gór lodowych w dowolnym miesiącu lub okresie wyznaczone na podstawie obserwacji wieloletnich z prawdopodobieństwem wystąpienia 50%. Termin stosowany na mapach Routeing Chart i Pilot Chart.

11.  OZNAKI LODU I WODY NA NIEBIE I W POWIETRZU - SKY AND AIR INDICATIONS

11.1.  Niebo wodne - Water sky - ciemne cienie na dolnej powierzchni chmur piętra niskiego wskazujące na obecność wody pomiędzy zwartym lodem.

11.2.  Odblask lodu - Ice blink - jasna, biaława poświata na podstawach chmur piętra niskiego występująca nad odległym skupiskiem zwartego lodu.

11.3.  Dymienie morza - Frost smoke - mgła powstająca w wyniku kontaktu zimnego powietrza ze stosunkowo ciepłą wodą nad otworami w lodzie lub po zawietrznej stronie skraju lodu. Utrzymuje się także podczas tworzenia się lodu.

12.  TERMINY DOTYCZĄCE ŻEGLUGI NAWODNEJ - TERMS RELATING TO SURFACE SHIPING

12.1.  W okowach lodu (uwięziony w lodzie) - Beset - sytuacja statku otoczonego lodem i nie mogącego poruszać się.

12.2.  Skuty lodem (zablokowany przez lód) - Ice-bound - port, przystań, zatokę, itp. uważa się za skutą lodem (zablokowaną lodem), kiedy lód uniemożliwia żeglugę, a ruch statków możliwy jest jedynie z pomocą lodołamacza.

12.3.  Kleszczenie statku - Nip - statek jest poddany kleszczeniu przez lody, jeżeli otaczający go lód silnie naciska na niego, utrudniając lub uniemożliwiając mu poruszanie się w lodach.

12.4.  Lód pod naporem - Ice under pressure - lód, w którym występują intensywne procesy deformacji, stanowiące potencjalne utrudnienie lub niebezpieczeństwo dla żeglugi.

12.5.  Obszar trudny - Difficult area - ogólny jakościowy termin dla względnego stwierdzenia, że stopień surowości przeważających w danym obszarze warunków lodowych jest taki, iż utrudnia nawigację.

12.6.  Obszar łatwy - Easy area - ogólny jakościowy termin dla względnego stwierdzenia, że przeważające w danym obszarze warunki lodowe nie utrudniają nawigacji.

12.7.  Obszar stosunkowo łatwiejszy - Area of weaknes - ogólny jakościowy termin dla względnego stwierdzenia, że według obserwacji satelitarnych zwartość lodu i/lub jego grubość (choć ze względu na charakter obserwacji niemożliwe jest precyzyjne określenie stopnia koncentracji i grubości lodu) jest w danym rejonie znacznie mniejsza niż na obszarze sąsiednim.

12.8.  Przystań w lodzie - Ice port - wnęka (wgłębienie) w barierze lodowej, często o charakterze przejściowym, gdzie statki mogą cumować i dokonywać rozładunku bezpośrednio na lód szelfowy.

13. TERMINY DOTYCZĄCE ŻEGLUGI PODWODNEJ - TERMS RELATING TO SUBMARINE NAVIGATION

13.1.  Strop lodowy (sklepienie lodowe) - Ice canopy - lód dryfujący z punktu widzenia załóg jednostek podwodnych

13.2.  Lód sprzyjający (warunki lodowe sprzyjające) - Friendly ice - z punktu widzenia załóg jednostek podwodnych, strop lodowy zawierający liczne, rozległe prześwity albo inne możliwości pozwalające na wynurzenie się okrętów podwodnych. Na 30 milowym (56 km) odcinku trasy okrętu otworów takich powinno być co najmniej dziesięć.

13.3.  Lód niesprzyjający (warunki lodowe niesprzyjające) - Hostile ice - z punktu widzenia załóg jednostek podwodnych, strop lodowy nie zawierający większych prześwitów, które umożliwiłyby wynurzenie się okrętu podwodnego.

13.4.  Wybrzuszenie (zwału lodowego) - Bummock - z punktu widzenia załóg jednostek podwodnych dolne wybrzuszenie w stropie lodowym (podwodny odpowiednik zwału lodowego).

13.5.  Kil lodowy - Ice Keel - z punktu widzenia załóg jednostek podwodnych podłużne wybrzuszenie w stropie lodowym - podwodny odpowiednik wału lodowego. Kile lodowe mogą sięgać do 50 m poniżej poziomu powierzchni wody.

13.6.  Prześwit - Skylight - z punktu widzenia załóg jednostek podwodnych cienkie miejsce stropu lodowego, w którym grubość lodu jest zazwyczaj mniejsza niż 1 m. Prześwity lodowe są widoczne z dołu w postaci jasnych, prześwitujących plam na tle ciemnego otoczenia. Dolna powierzchnia prześwitu jest zwykle płaska. Prześwit jest zaliczany do dużych, jeżeli okręt podwodny może wynurzyć się przez niego na powierzchnię morza (120 m) lub do małych, jeżeli nie ma takich rozmiarów.

 

Atlasy lodów, archiwa map lodowych

Climatological Ice Atlas for the western and southern Baltic Sea (1961-2010)
Natalija Schmelzer i Jürgen Holfort (eds.),
German Ice Service, Bundesamt für Seeschifffahrt und Hydrographie (BSH), Hamburg und Rostock, 2012
Adres: https://www.bsh.de/download/Eisatlas_Ostsee_EN.pdf
Atlas przedstawia zestawienie wyników statystycznej oceny danych lodowych z regionu Morza Bałtyckiego na południe od 56°N (niemieckie wody Bałtyku oraz wody polskie), obejmujących okres 1961-2010 (50 lat). W analizie uwzględniono dane z wód przybrzeżnych oraz z czternastu wybranych stacji, na których prowadzi się obserwacje lodu zlokalizowanych wzdłuż południowego wybrzeża. Dodatkowo porównano ze sobą parametry lodu z trzech 30-letnich okresów (1961-1990, 1970-2000, 1981-2010). W atlasie przedstawiono długość sezonu lodowego, dekadowe mapy w grudniu, styczniu, lutym, marcu i kwietniu takich parametrów lodu jak: prawdopodobieństwo wystąpienia lodu o zwartości >7/10, prawdopodobieństwo wystąpienia lodu o zwartości >7/10 i grubości >10 cm, średnią i maksymalną zwartość lodu.

Climatological Ice Atlas for the German Bight and Limfjord (1961-2010)
Natalija Schmelzer, Jürgen Holfort i Peter Loewe (eds.),
German Ice Service, Bundesamt für Seeschifffahrt und Hydrographie (BSH), Hamburg und Rostock, 2015
Adres: https://www.bsh.de/download/2339_Eisatlas_Deutsche_Bucht.pdf
Atlas przedstawia zestawienie wyników statystycznej oceny danych lodowych z regionu Morza Północnego - Zatoka Niemiecka (German Bight) na południe od 57°N i na wschód od 6°E oraz Limfjord, obejmujących okres 1961-2010 (50 lat). W analizie uwzględniono dane z wód przybrzeżnych oraz z czterech stacji holenderskich, 32 stacji niemieckich oraz 28 stacji duńskich, na których prowadzi się obserwacje lodu zlokalizowanych wzdłuż południowo-zachodniego wybrzeża Morza Północnego. Dodatkowo porównano ze sobą parametry lodu z trzech 30-letnich okresów (1961-1990, 1971-2000, 1981-2010). W atlasie przedstawiono długość sezonu lodowego, dekadowe mapy w grudniu, styczniu, lutym, marcu i kwietniu takich parametrów lodu jak: prawdopodobieństwo wystąpienia lodu o zwartości >7/10, prawdopodobieństwo wystąpienia lodu o zwartości >7/10 i grubości >10 cm, średnią i maksymalną zwartość lodu. Dodatkowo omówiono rozwój pokrywy lodowej w czasie ekstremalnie ciężkiego (1962/1963), ciężkiego (1995/1996) oraz przeciętnego (2009/2010) sezonu zimowego.

Sea ice statistics - Finnish Meteorological Institute
Adres: https://en.ilmatieteenlaitos.fi/icestatistics
Na stronie znajdują się linki do omówień rozwoju pokrywy lodowej na Bałtyku w poszczególnych sezonach lodowych, poczynając od zimy 1996/1997 do zimy 2020/2021. Podana jest data maksymalnego rozwoju i pokazana schematyczna mapka rozkładu pokrywy lodowej w tym dniu.

Sea Ice - Archived charts and reports - Swedish Ice Service - SMHI
Adres: https://www.smhi.se/oceanografi/istjanst/havsis_en.php
W archiwum codziennych map i raportów lodowych znajdują się zbiory: codziennych map lodowych (w czasie danego sezonu lodowego) czarno-białych i kolorowych (od 20.12.2003 do chwili obecnej) pokazujących rozkład przestrzenny poszczególnych stopni zwarcia lodów morskich i temperatury wody powierzchniowej, map rozkładu lodów morskich i temperatury wody powierzchniowej wydawane dwa razy w tygodniu w okresie sezonu lodowego (26.11.1979-01.06.2017), map rozkładu temperatury wody powierzchniowej wydawane dwa razy w tygodniu w sezonie letnim (01.06.2004-30.10.2017), map maksymalnego zasięgu pokrywy lodowej (1980-2022), omówienia rozwoju pokrywy lodowej w poszczególnych sezonach lodowych (1970/1971-2019/2020).

Sea Ice Climatic Atlas Northern Canadian Waters 1971-2000
Environment Canada, Canadian Ice Service
Adres: https://ice-glaces.ec.gc.ca/IA_NWCA/ATLAS_BIL.PDF
Atlas omawia czynniki wpływające na powstawanie lodu morskiego na wodach kanadyjskich oraz stosowaną w atlasie terminologię lodową. Podstawowa część atlasu to mapy pokazujące rozkład przestrzenny: początku i końca występowania pokrywy lodowej, zwartości lodu w poszczególnych miesiącach, dominujących rodzajów lodu tworzących w danym miesiącu pokrywę lodową, koncentrację (%) pokrywy lodowej w danym miesiącu, koncentrację lodu starego w poszczególnych miesiącach, prawdopodobieństwo wystąpienia lodu starego o koncentracji >4/10.

Sea ice climatic atlas: Northern Canadian waters, 1981-2010
Environment Canada, Canadian Ice Service
Adres: http://publications.gc.ca/site/eng/9.697531/publication.html
Atlas omawia czynniki wpływające na powstawanie lodu morskiego na wodach kanadyjskich oraz stosowaną w atlasie terminologię lodową. Podstawowa część atlasu to mapy pokazujące rozkład przestrzenny: początku i końca występowania pokrywy lodowej, zwartości lodu w poszczególnych miesiącach, dominujących rodzajów lodu tworzących w danym miesiącu pokrywę lodową, koncentrację (%) pokrywy lodowej w danym miesiącu, koncentrację lodu starego w poszczególnych miesiącach, prawdopodobieństwo wystąpienia lodu starego o koncentracji >4/10.

Sea ice climatic atlas. East Coast of Canada, 1981-2010
Environment Canada, Canadian Ice Service
Adres: http://publications.gc.ca/site/eng/9.697532/publication.html
Atlas obejmuje wody Zatoki Św. Wawrzyńca oraz wody obszaru określanego jako East Newfoundland and South Labrador Waters. Atlas omawia czynniki wpływające na powstawanie lodu morskiego na tych wodach oraz stosowaną w atlasie terminologię lodową. Podstawowa część atlasu to mapy pokazujące rozkład przestrzenny: początku i końca występowania pokrywy lodowej, zwartości lodu w poszczególnych miesiącach, dominujących rodzajów lodu tworzących w danym miesiącu pokrywę lodową, koncentrację (%) pokrywy lodowej w danym miesiącu, koncentrację lodu starego w poszczególnych miesiącach, prawdopodobieństwo wystąpienia lodu starego o koncentracji >4/10.

Historical Sea Ice Atlas: Observed Estimates of Sea Ice Concentration in Alaska Waters
Adres: http://ckan.snap.uaf.edu/dataset/historical-sea-ice-atlas-observed-estimates-of-sea-ice-concentration-in-alaska-waters

 

.