Meteorologia lotnicza

Strona zawiera zbiór odnośników prowadzących do serwisów udostępniających on-line informacje dotyczące meteorologii lotniczej oraz listę ciekawych publikacji z tego zakresu.

AWIACJA – produkty meteorologiczne dla lotnictwa IMGW-PIB
Adres: http://awiacja.imgw.pl/
Prognoza pogody dla lotników, szybowników, ostrzeżenia i zagrożenia, GAMET, METAR, TAF, SIGMET. W zakładce materiały szkoleniowe znaleźć można omówienie takich zagadnień jak: niebezpieczeństwa związane z pogodą i  ich odzwierciedlenie w produktach meteorologicznych; oblodzenie statków powietrznych; interpretacja obrazów radarowych pod kątem wykorzystania do planowania lotów i możliwości ich wykonania; interpretacja obrazów satelitarnych pod kątem wykorzystania do planowania lotów i oceny możliwości ich wykonania.

WMO-No. 364. Compendium of meteorology - for use by class I and II Meteorological Personnel:
Volume II, part 2 - Aeronautical meteorology, 1978
Adres: https://library.wmo.int/index.php?lvl=notice_display&id=7092#.XhXBurigUwA
Według WMO kompendium jest przeznaczone do użytku przez studentów otrzymujących wykształcenie wyższe z zakresu meteorologii. Podręcznik dostępny w PDF, w wersjach językowych: angielskiej, hiszpańskiej i rosyjskiej.

WMO- No. 930. Compendium on Tropical Meteorology for Aviation Purposes, 2020
Adres: https://library.wmo.int/index.php?lvl=notice_display&id=7863#.YEjyNbiDHTQ
Kompendium przeznaczone jest do użytku przez planistów i projektantów lotnisk i przestrzeni powietrznej, kontrolerów ruchu lotniczego i załóg lotniczych w celu pogłębienia wiedzy o podstawowych procesach rządzących pogodą w tropikach, a także szczegółowym klimacie i pogodzie w poszczególnych regionach tropikalnych. Może być również wykorzystywane przez meteorologów operacyjnych i nieoperacyjnych, w tym meteorologicznych obserwatorów i prognostów lotniczych, a także przez specjalistów ds. szkolenia w dziedzinie meteorologii jako cenny materiał referencyjny i pomoc szkoleniowa. Praco dostępna w PDF w angielskiej wersji językowej.

WMO/TD-No. 1390. Aviation Hazards, 2018
Commission for Aeronautical Meteorology, AeM SERIES-No. 3, WMO, wydanie 3.
Adres: https://library.wmo.int/index.php?lvl=notice_display&id=20366#.YEjUK7iDHTQ
Praca o charakterze przewodnika i omawia zjawiska, które mogą okazać się niebezpieczne dla lotnictwa, obniżają bezpieczeństwo operacji lotniczych, a także grożą utratą sprzętu i życia: mechanizmy turbulencji, turbulencje w górach i swobodnej atmosferze, prądy strumieniowe, oblodzenie samolotu, chmury burzowe i linie szkwałów, intensywne opady deszczu i śniegu, wichury pyłowe i piaskowe, mgły i obniżoną widzialność. Praca dostępna w PDF w języku angielskim.

WMO- No. 782. Aerodrome reports and forecasts: A Users’ Handbook to the Codes, 2020
Adres: https://library.wmo.int/index.php?lvl=notice_display&id=716#.YEjztriDHTQ
Przewodnik po lotniczych kodach meteorologicznych, METAR, SPECI i TAF, obowiązujących od 5 listopada 2020 r., Zaktualizowany w wyniku dostosowania Przepisów technicznych (WMO nr 49), tom II - Służba meteorologiczna dla międzynarodowych Nawigacja powietrzna, część I i II, z poprawką 79 do załącznika 3 do Konwencji o międzynarodowym lotnictwie cywilnym. Jest skierowany do szerokiego grona użytkowników, takich jak piloci, dyspozytorzy lotniczy, pracownicy kontroli ruchu lotniczego i obserwatorzy meteorologiczni na mniejszych lotniskach, na których nie są dostępne zaawansowane zautomatyzowane przyrządy. Podręcznik dostępny w PDF, w wersjach językowych: angielskiej, francuskiej, hiszpańskiej i rosyjskiej.

WMO-No. 798. Aerodrome reports and forecasts: A Users’ Handbook to the Codes, 2019
Adres: https://library.wmo.int/index.php?lvl=notice_display&id=716#.XhXYbLigUwA
Przewodnik po meteorologicznych kodach meteorologicznych METAR, SPECI i TAF, mających zastosowanie w dniu 8 listopada 2018 r., zaktualizowanym w wyniku dostosowania przepisów technicznych (WMO nr 49), tom II - Służba meteorologiczna dla międzynarodowej żeglugi powietrznej - części I i II, z poprawką 78 do załącznika 3 do Konwencji o międzynarodowym lotnictwie cywilnym. Skierowany jest do szerokiego grona użytkowników, takich jak piloci, dyspozytorzy lotów, personel kontroli ruchu lotniczego i obserwatorzy meteorologiczni na mniejszych lotniskach, na których nie są dostępne zaawansowane automatyczne urządzenia. Podręcznik dostępny w PDF, w wersjach językowych: angielskiej, francuskiej, hiszpańskiej i rosyjskiej.

Załącznik 3 do Konwencji o międzynarodowym lotnictwie cywilnym
Służba meteorologiczna dla międzynarodowej żeglugi powietrznej
Część pierwsza - Część główna NIZMP (Normy i Zalecane Metody Postępowania), Część druga - Dodatki i załączniki
Wydanie dwudzieste, Lipiec 2018 r.
[w:] Obwieszczenie nr 20 Prezesa Urzędu Lotnictwa Cywilnego z dnia 20 grudnia 2018 r. w sprawie ogłoszenia tekstu Załącznika 3 do Konwencji o międzynarodowym lotnictwie cywilnym, sporządzonej w Chicago dnia 7 grudnia 1944 r.
Adres: https://www.ulc.gov.pl/pl/prawo/prawo-miedzynarodowe/206-konwencje
Adres: http://edziennik.ulc.gov.pl/#/legalact/2018/66/
Załączniki zawierają omówienia m.in. takich zagadnień jak:
Rozdz. 3. Systemy globalne, centra wsparcia i biura meteorologiczne,
Rozdz. 4. Obserwacje i komunikaty meteorologiczne
Rozdz. 6. Prognozy
Rozdz. 7. Informacja SIGMET i AIRMET, ostrzeżenia lotniskowe, ostrzeżenia i alarmy o uskoku wiatru
Rozdz. 8. Lotnicza informacja klimatologiczna.
Lotnicze klucze meteorologiczne, o których mowa w Załączniku 3 są opracowane przez Światową Organizację Meteorologiczną na podstawie wymagań określonych przez niniejszy Załącznik lub przedstawianych przez Radę. Lotnicze klucze meteorologiczne opublikowane zostały przez WMO, w Publikacji Nr 306 „Podręcznik kluczy”, tom I („Manual on Codes” vol. I).

Manual on low-level windshear
International Civil Aviation Organization, Doc. 9817 (AN/449), 2005, 213 s.
A39-WP/287 TE/120
Adres: https://www.skybrary.aero/bookshelf/books/2194.pdf
Adres: https://www.icao.int/Meetings/a39/Pages/WP_Num.aspx?Category=(TE)
Praca zawiera omówienie zjawiska szczególnie niebezpieczne dla lotnictwa jakimi są uskoki wiatru na niewielkiej wysokości (do 500 m nad gruntem) w postaci gwałtownych prądów zstępujących (ang. downburst oraz microburst) towarzyszące chmurom burzowym. Scharakteryzowano m.in. sytuacje synoptyczne, w których dochodzi do rozwoju intensywnej turbulencji i zjawiska ścinania wiatru, występowanie superkomórek i tornad oraz wpływ występowania tych zjawisk na prowadzenie operacji lotniczych. Pozycja dostępna w językach angielskim, francuskim, hiszpańskim, rosyjskim, arabskim i chińskim.

Manual of Aeronautical Meteorological Practice
International Civil Aviation Organization, Doc 8896 (AN/893), edycja 9 - 2011, 170 s. (12 edycja z 2019 r. płatna),
Adres: https://www.skybrary.aero/bookshelf/books/2566.pdf
Omówienie lotniskowych obserwacji meteorologicznych i sposobów raportowania o nich. Lotnicze klucze meteorologiczne i raporty specjalne o widzialności i wietrze.

MANOBS - Manual of Surface Weather Observation Standards. Eighth Edition, February 2019
Adres: https://www.canada.ca/en/environment-climate-change/services/weather-manuals-documentation/manobs-surface-observations.html
Monitoring and Data Services Directorate, Meteorological Service of Canada, Environment and Climate Change Canada
Podręcznik standardów obserwacji pogody na powierzchni (MANOBS), wydanie ósme, przygotowany z uwzględnieniem zalecanych standardów ustanowionych przez WMO oraz, w przypadku części lotniczych, przez ICAO i kanadyjskie przepisy lotnicze (CAR). W kolejnych rozdziałach omówiono m.in. standardy programu obserwacji pogody na powierzchni lotniska, normy wiatrowe, normy widoczności, zasięg widzenia wzdłuż drogi startowej, normy dotyczące zjawisk atmosferycznych, przeszkody utrudniające widzenie, ograniczenie widoczności poniżej poziomu oczu, kody METAR i SPECI.

MANAIR - Manual of Standards and Procedures for Aviation Weather Forecasts. Seventh Edition, Amendment 1, April 2015
Adres: https://www.canada.ca/en/environment-climate-change/services/weather-manuals-documentation/manair-standards-procedures-aviation-forecasts.html
Environment Canada
Podręcznik norm i procedur prognoz pogody dla lotnictwa (MANAIR) określa procedury, praktyki i formaty, które należy stosować przy sporządzaniu prognoz pogody dla lotnictwa. Służy jako dokładny standard dla meteorologa operacyjnego, który opracowuje prognozy pogody dla lotnictwa. Dostarcza również niezbędnych informacji tym, którzy świadczą usługi meteorologiczne dla lotnictwa. Podręcznik ten jest używany w ramach Environment Canada (EC) jako standard dla meteorologów operacyjnych opracowujących prognozy pogody dla lotnictwa oraz w celach informacyjnych dla użytkowników świadczących usługi meteorologiczne dla lotnictwa.

Handbook of Aviation Meteorology
Adres: https://digital.nmla.metoffice.gov.uk/SO_7e9db91a-62d5-4f6d-a2f2-db0129105ca1/
Adres: https://digital.nmla.metoffice.gov.uk/IO_2cdc46b1-31cf-4616-a4d7-99639c4667d6/
Podręcznik meteorologii lotniczej wydany przez UK Meteorological Office, wydanie 3 z 1994 roku (London: HMSO), 414 stron. Dostępne w internetowej przeglądarce PDF. Podręcznik składa się z 5 części: I – omówienie budowy atmosfery, ciśnienia atmosferycznego, temperatury i gęstości powietrza, ruchu w atmosferze, chmur, opadów i burz oraz oblodzenia samolotu; II – omówienie naziemnych, lotniczych i satelitarnych obserwacji meteorologicznych; III – omówienie meteorologii synoptycznej, w tym układów ciśnienia i frontów atmosferycznych; IV – omówienie ogólnej cyrkulacji atmosfery; V – informacji meteorologicznych dla lotnictwa.

Aviation Turbulence. Processes, Detection, Prediction
Robert Sharman, Todd Lane (editors)
Springer International Publishing Switzerland, 2016, 529 s.
Adres: https://link.springer.com/book/10.1007/978-3-319-23630-8
Książka stanowi kompilację najnowszych prac w dziedzinie badań turbulencji w lotnictwie. Ma na celu podsumowanie ostatnich postępów i zachęcanie do przyszłych badań w dziedzinie wykrywania turbulencji, prognozowania i weryfikacji oraz badań symulacyjnych i modelowania turbulencji w lotnictwie. Ma na celu poprawę bezpieczeństwa osób latających w czasie rejsów w górnej troposferze i dolnej stratosferze (UTLS). Wynika to częściowo z faktu, że większość obrażeń pasażerów i załogi ma miejsce podczas rejsu, kiedy jest bardziej prawdopodobne, że zostaną odpięci. Wynika to również po części z interesujących wyzwań badawczych związanych ze zrozumieniem źródeł, dynamiki, cech i genezy turbulencji na tych wysokościach oraz z faktu, że uważa się, że turbulencje UTLS wnoszą znaczący wkład w całkowite rozproszenie w atmosferze i mogą być porównywalne z tym, co ma miejsce w powierzchniowej warstwie przyściennej. Turbulencja w UTLS ma również krytyczne znaczenie dla wymiany składników chemicznych między stratosferą a troposferą.

Hazardous weather affecting European airports: Climatological estimates of situations with limited visibility, thunderstorm, low-level wind shear and snowfall from ERA5
Mateusz Taszarek, Sebastian Kendzierski, Natalia Pilguj
Weather and Climate Extremes, 28, 2020 (100243)
Adres: https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2212094719301100?via%3Dihub
W artykule ponowna analiza ERA5 i 40-letnia ramka czasowa (1979–2018) zostały wykorzystane do skonstruowania europejskiej klimatologii proxy zjawisk związanych z niebezpiecznymi warunkami pogodowymi powodującymi zakłócenia w ruchu lotniczym. Należą do nich sytuacje o ograniczonej widoczności, burze z piorunami, uskoki wiatru na niskim poziomie i opady śniegu. Wyniki wskazują, że niekorzystne warunki pogodowe najczęściej dotykają północną Europę i strefy górskie, a najmniej południową. Zima ma największą szacowaną liczbę sytuacji z niewielkim uskokiem wiatru i opadami śniegu. Sytuacje o ograniczonej widoczności są najczęstsze jesienią i zimą, podczas gdy burze są głównym zagrożeniem latem nad kontynentalną Europą i jesienią w rejonie Morza Śródziemnego. Długookresowe zmiany analizowanych proxy wskazują, że sytuacje z niewielkimi uskokami wiatru i opadami śniegu są coraz rzadsze, podczas gdy liczba burz na ogół wzrasta, szczególnie nad północną, środkową i południowo-środkową Europą. Spadek sytuacji o ograniczonej widoczności obserwuje się w większości krajów Europy z wyjątkiem Skandynawii i części Europa Środkowa.

Ocena klimatu na potrzeby lotnictwa w Warszawie i innych miastach Polski
[w:] Atlas współzależności parametrów meteorologicznych i geograficznych w Polsce, tom 29
Maria Stopa-Boryczka, Jerzy Boryczka, Jolanta Wawer, Magdalena Dobrowolska, Michał Osowiec i inni
Wydział Geografii i Studiów Regionalnych, Uniwersytet Warszawski, 2013, 451 s.
Adres: http://wgsr.uw.edu.pl/wgsr/wp-content/uploads/2018/11/Atlas29.pdf
Praca dotyczy klimatu takich lotnisk jak: Warszawa (Okęcie), Radom (Sadków), Dęblin (Lotnisko), Olsztyn (Dajtki), Poznań (Ławica), Wrocław (Strachowice) i Krosno (Lotnisko). Lotniska zbadano pod względem: kierunku i prędkości wiatru, częstości występowania mgieł, burz, zamieci śnieżnych, szronu oraz intensywnych opadów atmosferycznych. Wydzielono też okresy, w których pogoda najbardziej lub najmniej sprzyja komunikacji lotniczej.

Sytuacje synoptyczne sprzyjające wystąpieniu mgieł na lotnisku Kraków-Balice
Witold Wiążewski, Rafał Bąkowski
[w:] Wahania klimatu w różnych skalach przestrzennych i czasowych
Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej, Uniwersytet Jagielloński, Kraków, 2007, s. 337-345
Adres: http://denali.geo.uj.edu.pl/publikacje,000114?&page=Klimatologia
W opracowaniu przedstawiono typy pogody sprzyjające powstawaniu mgieł w rejonie portu lotniczego Kraków-Balice oraz charakterystyczne dla nich typy sytuacji synoptycznych. Do analizy wykorzystano dane synoptyczne ze stacji Kraków-Balice z 30-lecia 1973-2002, dolne mapy synoptyczne oraz typy sytuacji synoptycznych w dorzeczu górnej Wisły opracowane przez T. Niedźwiedzia (2003).

Podręczniki analogowe

Meteorologia - szkolenie samolotowe EASA
Mike Wickson (tłumaczenie z ang. Aleksandra Kalinowska-Jamróz)
Wydawnictwo Pileus, 2017, 423 s.
Adres do omówienia książki: http://sklep.dlapilota.pl/pl/p/Meteorologia/1413
Publikacja jest rekomendowana przez brytyjski urząd lotnictwa cywilnego (CAA). Składa się z 19 rozdziałów i 5 załączników. W skład treści wchodzi omówienie takich zagadnień jak: atmosfera i jej część lotnicza; atmosfera wzorcowa; raportowanie pogody i mapy synoptyczne dla lotnictwa; ciśnienie powietrza i jego charakterystyki; gęstość powietrza i jej zmiany wraz z wysokością; budowa i działanie wysokościomierza barometrycznego; charakterystyka układów ciśnienia; charakterystyka temperatury powietrza (w tym wpływ zachmurzenia i wiatru na dobowy cykl temperatury, inwersja i izotermia); omówienie wilgotności powietrza; charakterystyka pionowych ruchów powietrza (przemiany adiabatyczne, typy równowagi i turbulencji); chmury i opady; wiatry (dolne, bryzy, feny, pasaty i monsuny); widzialność i zjawiska meteorologiczne; masy powietrza i fronty atmosferyczne; układy niżowe; wiatry górne (prądy strumieniowe); sytuacje niebezpieczne w lotnictwie (fale orograficzne, uskoki wiatru, mikroszkwały, turbulencja czystego nieba, typy chmur burzowych, tornada, oblodzenie samolotu, cyklony zwrotnikowe; praktyczne aspekty prognozowania pogody dla pilotów; zdjęcia satelitarne i radar pogodowy; procesy klimatotwórcze i strefy klimatyczne.

Meteorologia w transporcie
Henryk Jafernik, Andrzej Fellner, Radosław Fellner
Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, 2016, 321 s.
Adres do omówienia książki: https://wydawnictwopolitechniki.pl/;s,karta,id,1790
„Meteorologia w transporcie” stanowi zaktualizowane i poszerzone opracowanie „Meteorologiczna osłona działań lotnictwa”. Książka składa się z 4 części. Pierwsza (rozdziały 1-17) jest poświęcona meteorologicznym warunkowym wykonywania lotów. Zawarto w niej podstawowe definicje. Druga część (rozdziały 18-23) zawiera charakterystykę meteorologicznych warunków lotu, natomiast w części trzeciej (rozdziały 24-29)dokonano oceny meteorologicznych warunków lotu na podstawie mam synoptycznych. Każdy rozdział zawiera proste pytania i problemy sprawdzające wiedzę. Ostatnią część poświęcono zadaniom i ćwiczeniom.

Meteorologia dla pilota samolotowego
Piotr Szewczak
Avia-Test, Poznań 2014 (wyd. 3 zmienione), 531 s.
Adres do omówienia książki: http://sklep.dlapilota.pl/pl/p/Meteorologia-dla-pilota-samolotowego/504
Kompendium wiedzy meteorologicznej dla pilota. Dodatkową zaletą książki są pytania testowe wzorowane na pytaniach egzaminacyjnych stosowanych podczas egzaminów na różne licencje pilota - pozwalające sprawdzić stan swojej wiedzy.