Regionalne wskaźniki cyrkulacji

 

 

Kalendarz typów cyrkulacji atmosfery dla Polski Południowej
Tadeusz Niedźwiedź
Uniwersytet Śląski, Katedra Klimatologii, Sosnowiec.
Zbiór komputerowy dostępny na stronie: http://www.kk.wnoz.us.edu.pl/nauka/kalendarz-typow-cyrkulacji/
Obszar opracowania kalendarza: 49- 51°N, 18-24°E, okres: 01.09.1873 - 14.10.2017.
Szczegółowe omówienie kalendarza znajduje się w pracy jego autora: Sytuacje synoptyczne i ich wpływ na zróżnicowanie przestrzenne wybranych elementów klimatu w dorzeczu górnej Wisły (Rozprawy habilitacyjne UJ nr 58, Kraków, 1981, 165 s.)

Jak pisze jej autor klasyfikacja była wzorowana na typologii cyrkulacji atmosfery opracowanej przez Huberta Horace Lamba (British Isles weather types and register of the daily sequence of circulation patterns 1861-1971, Stationery Office Books, 1972, 88 s.) dla Wysp Brytyjskich, z pewnymi modyfikacjami dotyczącymi zwłaszcza sytuacji bezadwekcyjnych. Na podstawie map synoptycznych Europy określano kierunek adwekcji mas powietrznych (N, NE, E, SE, S, SW, W, NW) oraz rodzaj układu barycznego (a – sytuacja antycyklonalna, c – sytuacja cyklonalna). Oprócz szesnastu sytuacji adwekcyjnych wydzielono jeszcze dwa typy bezadwekcyjne: Ca – centrum wyżu i Ka – klin wyżowy lub wał antycyklonalny, oraz dwa typy cyklonalne o zróżnicowanej adwekcji: Cc – centrum niżu i Bc – bruzdę cyklonalną. Siodła baryczne i sytuacje słabogradientowe trudne do jednoznacznego określenia oznaczono literą „x”. Cała klasyfikacja obejmuje zatem dwadzieścia jeden typów (dziesięć typów antycyklonalnych, dziesięć cyklonalnych i jeden typ nieokreślony). Przez połączenie typów sąsiednich uzyskuje się także skróconą wersję do jedenastu sytuacji (N+NEa,c, E+SEa,c, S+SWa,c, W+NWa,c, Ca+Ka, Cc+Bc, x) przydatną przy opracowaniach za okresy krótsze od trzydziestu lat. Za lata 2001-2018 u autora klasyfikacji jest dostępna wersja dla dziewięciu regionów Polski ograniczonych równoleżnikami 51° i 53°N oraz południkami 18° i 21°E.

 

Kalendarz typów cyrkulacji dla Spitsbergenu
Tadeusz Niedźwiedź
Uniwersytet Śląski, Katedra Klimatologii, Sosnowiec.
Zbiór komputerowy dostępny na stronie: http://www.kk.wnoz.us.edu.pl/nauka/kalendarz-typow-cyrkulacji/
Okres: 01.1951-15.01.2013

Identyczną metodą został opracowany kalendarz typów cyrkulacji dla Spitsbergenu. Szczegółowe omówienie kalendarza znajduje się w pracach jego autora (Niedźwiedź T. - 1992-1993 - Zmienność cyrkulacji atmosfery nad Spitsbergenem, Folia Geographica - Series Geographica-Physica, 24-25, 85-97 oraz Niedźwiedź T. - 1993 - The main factors forming the climate of the Hornsund (Spitsbergen), Zeszyty Naukowe UJ. Prace Geograficzne, 94, 49-63). Kalendarz ten został ostatnio rozszerzony o okres grudzień 1898 r. – styczeń 2019 r. przez Tadeusza Niedźwiedzia i Ewę Łupikaszę (Uniwersytet Śląski). Dane dostępne są u autorów i na stronie internetowej Katedry Klimatologii WNoZ UŚ. Typologia ta została wielokrotnie wykorzystana do oceny wpływu cyrkulacji atmosfery na przebieg różnych elementów meteorologicznych i zmiany klimatu Spitsbergenu.

 

Obiektywny kalendarz cyrkulacji atmosferycznej dla Sudetów
Hanna Ojrzyńska
Uniwersytet Wrocławski, Zakład Klimatologii i Ochrony Atmosfery
Okres: 1976-2010
Podstawowe założenia konstrukcji kalendarza oraz zastosowane kryteria klasyfikacyjne przedstawione są w pracy: Obiektywny kalendarz cyrkulacji atmosferycznej dla Sudetów - założenia i metody konstrukcji oparte na systemie GRASS - Przegląd Geofizyczny, tom 57, zeszyt 2, s. 17-29.

Obiektywny kalendarz cyrkulacji atmosferycznej dla Sudetów w wieloleciu 1976-2010 opracowano na podstawie zmodyfikowanych kryteriów konstrukcji obiektywnego kalendarza cyrkulacji powietrza stosowanego przez Deutcher Wetterdienst (Bissolli P., Dittmann E., 2001, The objective weather type classification of the German Weather Service and its possibilities of application to environmental and meteorological investigations, Meteorologische Zeitschrift, 10 (4), 253-260). Zmiany w stosunku do pierwowzoru DWD objęły głównie odwołanie się do wartości geopotencjału z wyższej powierzchni izobarycznej (850 hPa) podczas określania „dolnej” cyklonalności oraz rezygnację z wag lokalizacyjnych. Przy obliczeniach uwzględniono kierunek adwekcji na poziomie 700 hPa, indeks cykloniczności dolnej (850 hPa) i górnej troposfery (500 hPa) (A – typ antycyklonalny, C – cyklonalny) oraz indeks wilgotności układu barycznego (D – suchy, W – wilgotny). Kalendarz przygotowano na podstawie danych gridowych z reanaliz NCEP/NCAR, interpolowanych na obszar badań przy użyciu funkcji sklejanych w systemie GIS GRASS. Ciąg poleceń systemu umożliwił wyliczenie wartości 4 indeksów (cyklonalności dolnej, cyklonalności górnej, wilgotności oraz kierunku wiatru), będących podstawą kwalifikacji do jednego z 40 typów cyrkulacji.
Kalendarz ten został wykorzystany do oceny wpływu cyrkulacji atmosfery na zróżnicowanie przestrzenne temperatury powietrza w warunkach górskich na obszarze Sudetów (Ojrzyńska 2015 - Cyrkulacyjne uwarunkowania przestrzennego rozkładu temperatury powietrza na terenie zróżnicowanym morfologicznie na przykładzie Sudetów, Rozprawy Naukowe Instytutu Geografii i Rozwoju Regionalnego Uniwersytetu Wrocławskiego, 36, 228 s.).

 

Omówienia wskaźników cyrkulacji atmosferycznej stosowanych w Polsce

– Kaszewski B.M., 1989, Przegląd metod typologii cyrkulacji atmosferycznej. Cz. I. Typologie w makroskali, Wiadomości IMGW, nr 33 (3-4), s. 3-9.

– Kaszewski B.M., 1990, Przegląd metod typologii cyrkulacji atmosferycznej. Cz. II. Typologie w skalach lokalnej i regionalnej, Wiadomości IMGW, nr 34 (1-4), s. 73-78.

– Kaszewski B.M., 1992, Typy cyrkulacji a typy pogody w Polsce, Rozprawy Wydziału Biologii i Nauk o Ziemi – Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej. Rozprawy Habilitacyjne, nr 42, 92 s.

– Kaszewski B.M., 2001, Wykorzystanie typologii cyrkulacji atmosfery w badaniach klimatologicznych, Rocznik Fizycznogeograficzny, tom 6 - Zastosowanie danych gridowych w Klimatologii i Hydrologii, s. 13-26.

– Kaszewski B.M., 2012, Zastosowanie typologii cyrkulacji atmosfery w badaniach klimatologicznych w Polsce na początku XXI wieku, [w:] Rola cyrkulacji atmosfery w kształtowaniu klimatu, Prace Wydziału Nauk o Ziemi Uniwersytetu Śląskiego, nr 74, s. 53-66.

– Niedźwiedź T., Łupikasza E., 2019, Cyrkulacja atmosferyczna w badaniach polskich klimatologów, Przegląd Geofizyczny, Rocznik 64, zeszyt 1-2, s. 107-166.

 

.